معادن ولايت جوزجان

شبرغان(پژواک، ۲۶قوس ٩٢) : جوزجان از جملۀ ولايات شمال کشور بوده وموجوديت معادن گاز بر اهميت اقتصادى اين ولايت افزوده است. اين ولايت با ترکمنستان سرحد دارد و در پنج نقطۀ آن ذخاير گاز موجود است.

 منابع گازى توسط رياست تفحصات کشف، استخراج و آمادۀ بهره بردارى ميشود و رياست تصدى افغان گاز مسووليت توزيع و فروش گاز را بدوش دارد. دراين منابع گازى حدود چهار هزار کارگر مصروف کار هستند.

تشكيل گاز، مانند نفت بوده،از بقاياى موجودات حيه در نتيجۀ ترسب مواد عضوى به اثر فشار و حرارت و نرسيدن هوا تغيير شكل نموده به گاز تبديل شده است.

گاز، از منابع معدنى با ارزش افغانستان بوده، از نظر مصرف آن در داخل و صدور آن به خارج با اهميت پنداشته ميشود، اما تا حال افغانستان نتوانسته که تمام ذخاير گاز را فعال نمايد و آنرا بخارج صادر کند.

ذخاير گاز در مناطق خواجه گوگردک، يتيم تاق و جرقُدق شهر شبرغان مرکز جوزجان دريافت گرديده و اكنون تحت بهره بردارى قرار دارد.

دو معدن ديگر گاز در ساحۀ دشت ليلى ولسوالى هاى قوش تپه و خواجه دوکوه اين ولايت نيز وجود دارد.

این معادن در اوایل دهه ١٩٦٠ میلادی پس از انجام  تحقیقات که قبلاً روی آن صورت گرفته بود فعال گردید و از آن گاز به جانب اتحاد جماهیر شوروی سابق صادر مى شد.

براى صادرات گاز تا سرحد اتحاد شوروى سابق يک پايپ لاين به قطر ٣٢ انچ و طول ٩٧ كيلو متر تمديد يافته بود.

صادرات گاز تا اوایل سال ١٩٨٨ میلادی به جانب شوروی ادامه داشت، اما بعد از ختم قرارداد در آن سال، چاه های گازی توسط متخصصین روسی مسدود گرديد و علاوه بر توقف صادرات آن به شوروى ،کارهای تفحصاتی آن نیز متوقف شد.

تحقيقات ومطالعات جیولوژیکی نشان داده است که دراین ذخایرگازی ١٤٠ میلیارد متر مکعب گاز موجود بوده که تاکنون فقط ٤٠میلیارد آن استخراج گردیده و١٠٠ میلیارد متر مکعب گاز ديگر دراین منابع موجود میباشد.

اگرازمنابع گازی درجوزجان استفاده لازم صورت بگیرد،نه تنها اقتصاد اين ولايت رشد ميکند، بلکه در سطح کشور میتواند تاثیر مثبت در تقويت اقتصادی رونما سازد، زیرا از منابع گازی شبرغان که قبلاً به اتحاد جماهیر شوروی وقت صادر میشد ٤٣ درصد اقتصاد کشور تامین میگردید.

دراین ساحات ٣٠٠ حلقه چاه گاز توسط متخصصين روسى و افغانى  در سال ١٩٦٠ ميلادى  تثبيت شده است،  ١٤٣ حلقه چاه آن فعال بوده و از جملۀ چاه هاى فعال ٣٦ حلقۀ آن مورد استفاده قرار دارد.

۱- معادن گاز جرقُدق ، یتیم تاق وخواجه گوگردک :

فعلاً  از ٣٦ حلقه چاه گاز که در ساحات دشت لیلی ،خواجه گوگردک ویتیم تاق واقع است، چهار هزار خانواده و صدها دکان و داش هاى خشت و چونه پزى در شبرغان، در بدل پول مناسب استفاده مى کنند و علاوه بر آن گاز به فابريکۀ کود و برق مزار شريف ولايت بلخ نيز انتقال ميگردد.

مقدار مصرف شهريان شبرغان از اين منابع گازى ٥٠ هزار مترمکعب گاز خوانده شده است.

۲-معدن جرقُدق:

اين معدن در ١٥ كيلومترى جنوبغرب شهر شبرغان موقعيت داشته، ٣٣ حلقه چاه به عمق اوسط ٢٢٠٠    متر حفر گرديده، گاز آن از نوع ترش (سلفردار) بوده و ذخاير مجموعى آن به  ٢٦ ميليارد متر مكعب گاز تخمين زده ميشود كه ازين جمله 15,362 ميليارد متر مكعب گاز از آن استخراج گرديده است.

۳ـ معدن گاز خواجه گوگردک:

اين معدن در فاصله ٢٣ كيلومترى شمالغرب شهر شبرغان قرار دارد، تعداد مجموعى چاه هاى حفر شده به ٥٢ حلقه ميرسد . مجموع ذخاير آن 46,8 ميليارد متر مكعب گاز تخمين زده شده و تا كنون٤٤ ميليارد متر مکعب گاز  آن استخراج شده است.

درين معدن١٠ ميليارد مترمكعب گاز  ترش (سلفردار) در اين ساحه نيز تثبيت گرديده است.

۴ـ معدن گاز يتيم تاق:

اين معدن در ١٨ كيلومترى شرق شهر شبرغان موقعيت داشته؛ ذخاير تثبيت شده آن 20،8

مليارد متر مكعب مى باشد.

در سال ١٣٤١ هجرى شمسى چاه نمبر٤ كه تحت برمه كارى قرار داشت شعله ور گرديده و طى

سه سال، ميليارد ها متر مكعب گاز آن حريق و ضايع گرديده است.

از منابع گازى علاوه بر مصرف شهريان شبرغان، در یک شبانه روز بیش از٣٥٠  هزار متر مکعب گاز به جانب فابریکۀ کود وبرق  مزار شريف ولايت بلخ نيز استخراج میگردد .

پايپ لاين  گاز از شهر شبرغان الى فابريكۀ كود و برق مزارشريف به طول ٥٥ كيلومتر و قطر ١٢ انچ تمديد گرديده است كه ظرفيت انتقال ٥٠٠ ميليون متر مكعب گاز را در يكسال دارا مى باشد.

انتقال گاز به منظور به كار انداختن فابريكه كود و برق مزارشريف كه سالانه ١٠٥ هزار تُن كود يوريا توليدات دارد وهم چنان براى بكار انداختن فابريكة برق مزارشريف كه ظرفيت توليدى آن ٣٦ هزار كيلووات ساعت برق مى باشد، احداث شده است.

امنيت اين معادن از سوى نيروهاى امنیتی افغان تامین میگردد وگزمه های سیار پولیس وسایر نیروهای امنیتی طور ٢٤ ساعته در اطراف این معادن جریان دارد.

کارمندان ریاست تصدی افغان گاز که تعداد شان به حدود یکهزار تن میرسد، از بابت فروش گاز به فابریکه کود وبرق امرار معاش میکنند که در هرماه عاید این اداره از درک فروش گاز به حدود هفت میلیون افغانی میرسد .

۵-  معـدن گازدرولسوالی قوش تپه :

 اين معدن درقرای دشت لیلی در٦٠ کیلومتری شمال ولسوالی قوش تپه قرارداشته و در سال ١٩٦٠  میلادی توسط  متخصصین روسی وافغانی کار استحصالاتی روی آن آغاز گرديد که بعدا گاز این معدن به فابریکه جرقدُق وصل شد واز انجا به اتحاد شوروی وقت صادر میگردید.

۶-معدن گاز ولسوالی خواجه دوکوه :

اين معدن در قرای باشیکورد،جمعه بازارومجید قدُق دشت لیلی ولسوالی قوش تپه موقعيت دارد و کار استحصالاتی روی آن درسال ١٩٦٠ میلادی توسط  متخصصین روسی وافغان آغازگرديد که بعداً گاز به فابریکه جرقدُق وصل شده واز آنجا به اتحاد شوروی وقت صادر میگردید.

اين درحالى است که کار دو پرژۀ بزرگ گازرسانی، به ارزش ٥٧ میلیون دالرامریکایی در ماه ثور ١٣٩٢  در جوزجان نيز آغاز گردیده است.

این پروژه ها را تمدید بيش از ٩٤ کیلومتر پایپ لاین جدید بین شبرغان- مزارشریف همراه با نصب یک دستگاه تجرید سلفر وفعال سازی هشت حلقه چاه جدید گاز در شبرغان ، احتوا مى کند.  

اين پايپ لاين، به هزينۀ ٣٢ ميليون دالر کمک امريکايى تمديد مى شود و هشت حلقه چاه به مصرف ٢٥ ميليون دالر از کمک بانک انکشاف آسيايى، باز سازى ميگردد.

کار هردو پروژه که بين وزارت معادن و نمایندگان امریکا و ترکیه درجوزجان امضا گرديده، در نيمۀ سال ٢٠١٤ ميلادى تکميل و به بهره بردارى سپرده خواهد شد.

يک چاه در محضر وزير معادن و مسوولان محلى، به شکل نمايشى امتحان شد که از آن، گاز با فشار و صداى مخصوص و بلند شدن آتش بزرگ به سوى هوا توليد گرديد.

وزارت معادن ميگويد که برمبنای این قرارداد، امریکا متعهد شده است که پایپ لاین سابقۀ گازخواجه گوگردک جوزجان تا فابریکه کود برق مزارشریف را، تجدید نماید ومصارف آنرا نيز بپردازد.

پایپ لاین قبلی در اين مسير که ٨٩ کیلومتر طول دارد، طی ٣٠ سال اخیر مورد استفاده قرار داشته وقسماً تخریب گردیده است.

به گفتۀ وزارت معادن،نصب دستگاه تجریدسلفر، پروگرام کاری دیگری است که جزء این پروژۀ بزرگ بوده و گاز مورد نیاز را برای مراکز فروش گاز فشرده در شهر شبرغان و مزارشریف فراهم میکند.

همچنان هشت حلقه چاه گازی، در مربوطات ساحات جرقُدق و یتیم تاق شبرغان، بازسازی میگردد و از آن درتوزیع گاز برای شهريان شبرغان ومزارشریف، استفاده صورت مى گیرد که این بخش پروژه را بانک انکشاف آسیایی تمویل مینماید.

  وزارت معادن ميگويد که تثبيت گرديده است که هرچاه ٢٦٠ هزار متر مکعب گاز در ٢٤ ساعت توليد ميکند و در کنار آن، يک دستگاه سلفر در ساحۀ جرقُدوق نصب ميشود که گاز از پايپ لاين و اين چاه ها، به دستگاه انتقال گرديده و بعد از تصفيه توزيع ميشود.

به قول منبع، این وزارت درنظردارد تادرمرحلۀ بعدی، تعداد چاه های دیگرگازی را درساحات گازدار شبرغان با کمک بانک انکشاف آسیایی نيز بازسازی نماید، که کارتهیۀ اسناد آن به طورجدی جریان دارد.

معادن ديگر جوزجان:

افزون از منابع گازی ، ذخایر کوچک معـدنی دیگری مانند ریگ ، چونه ، سنگ وگچ نیز در جوزجان وجود دارد که اکثراً از آن در کارهای ساختمانی استفاده صورت میگیرد.

این معادن در اطراف شهرشبرغان در ساحات جرقدوق ویتیم تاق واقع بوده و ذخاير چونه و گچ ٦٠ سال قبل کشف شده و از آنزمان تا حال مورد استفاده قرار ميگيرد.

مسوولان رياست تفحصات گاز جوزجان ميگويند که در ابتدا دولت از اين معادن استفاده ميکرد، بعداً مردم که متوجه کارهاى پُخته کارى ساختمانى شدند استفاده از اين معادن را آغاز کردند.

 دولت از يک موتر سنگ چونه ١٥٠٠ افغانى از مردم تکس ميگيرد. 

مسوولان رياست تفحصات گاز جوزجان  ميگويند که ساحات جنوب و جنوبغرب جوزجان شکل تپه ها را بخود داشته و منابع گازى دارد، اما قسمت هاى ديگر مانند شمالشرق و شمال آن هموار است و مانند مناطق کوهستانى برخى ولايات نيست که در آن معادن آهن، زغال سنگ، طلا و غيره وجود داشته باشد.